نیارش گستر ایران
ساختن دست یافتنی است!نیارش گستر ایران
ساختن دست یافتنی است!عمق زلزله - Depth of an Earthquake
جایی که تکان سنگ ها رخ می دهد، هر چه به سطح زمین نزدیک تر باشد، عمق زلزله کمتر و خطر آن بیشتر است. آنچه درباره قدرت تخریب زلزله گفتیم، مربوط به زلزله هایی هستند که نزدیک سطح زمین رخ می دهند. بنابر این ممکن است زلزله ای به قدرت 7 ریشتر در عمق 300 کیلومتری زمین رخ دهد و خسارت بار نباشد ولی زلزله 5.5 ریشتری در عمق 10 کیلومتری، مرگبار باشد.
عمق زلزله را به سه بخش تقسیم می کنند:
زلزله های عمیق:
بیش از 300 کیلومتر از سطح زمین فاصله دارند.
زلزله های متوسط:
بین 60 تا 300 کیلومتر
زلزله های کم عمق :
کمتر از 60 کیلومتر
علاوه بر عمق زلزله، مسائلی مانند جنس خاک، دوری و نزدیکی به گسل، شیب سطح و ... در تعیین قدرت تخریب یک زمین لرزه، موثرند.
قدرت زلزله بر اساس ریشتر - Intensity of an Earthquake based on Richter Scales
زیر 2 ریشتر: غیر قابل احساس توسط انسان/ تنها توسط دستگاه ثبت می شود/ میلیون ها بار در سال در کره زمین می آید و امری مستمر است.
2 تا 3 ریشتر:
اکثر انسان ها
قادر به احساس آن نیستند و فقط اشیاء معلق، تکان مختصری می خورند./ سالانه
300 هزار زلزله 2 الی 3 ریشتری در کره زمین رخ می دهد.
3 تا 4 ریشتر:
وقتی در خانه اید احساس می کنید یک کامیون سنگین از پشت دیوار خانه رد می شود/ سالانه 49 هزار بار در کل جهان می آید.
4 تا 5 ریشتر:
اکثر مردم آن را
احساس می کنند، اشیاء داخل ساختمان به لرزش در می آیند، در و پنجره ها باز
و بسته می شوند؛ معمولا تلفات ندارد مگر افرادی که دچار وحشت شده اند یا
حین فرار آسیب می بینند/ 6300 بار در سال رخ می دهد.
5 تا 6 ریشتر:
همه مردم آن را
احساس می کنند، کمدها و اشیاء سنگین داخل خانه تکان می خورند، کنترل خودرو
حین رانندگی سخت می شود، خانه های سست فرو می ریزند و عده ای زیر آوار می
مانند./ در جهان سالانه 800 بار رخ می دهد.
6 تا 7 ریشتر:
ساختمان هایی که
در برابر زلزله مقاوم نیستند فرو می ریزند، برخی ساختمان های مقاوم نیز
دچار آسیب هایی می شوند و تلفات انسانی به بار می آید.
اغلب ساختمان ها فرو می ریزند، حتی ساختمان های موسوم به ضد زلزله هم خسارت هایی را متحمل می شوند، تلفات انسانی گسترده است و به دلیل فروریختن آوار در معابر، امداد رسانی مشکل خواهد بود.سیستم های خدمات شهری مانند لوله کشی آب و گاز و نیز برق قطع می شود و حتی امکان دارد آتش سوزی هم رخ دهد./ سالانه حدود 18 زلزله 7 تا 8 ریشتری در جهان رخ می دهد.
8 تا 10 ریشتر:
تخریب کامل، کشتار وسیع و تغییر شکل دائمی زمین در محل وقوع/ اگر کانون زمین لرزه در دریا و اقیانوس باشد، سونامی شکل می گیرد و شهرهای ساحلی اطراف را منهدم می کند/ به ندرت اتفاق می افتد
زلزله 10 ریشتری:
تا کنون ثبت نشده است ولی دانشمندان ژاپنی می گویند وقوع آن در 10 هزار سال آینده محتمل است که اگر بیاید، کل زمین یک ساعت خواهد لرزید و بخش اعظم خشکی ها زیر آب می روند و کاملاً نابود می شوند.
توجه داشته باشید که هر یک واحد که زلزله قوی تر می شود، قدرت تخریب آن به طور تصاعدی بالا می رود (که تا 31 برابر هم گفته اند). به همین دلیل است که زلزله 2 ریشتری قدرتی کمتر از انفجار 45 کیلوگرم تی ان تی دارد ولی زلزله 7 تا 8 ریشتری، معادل انفجار 100 بمب هیدروژنی انرژی آزاد می کند.
درباره قدرت زلزله بر اساس ریشتر چه می دانید؟
ریشه شناسی مقیاس ریشتر - Etomology of Richter Scale
ریشتر
وقتی زمین می لرزد، دستگاه های لرزه نگار که مجهز به پاندول های خاصی هستند فعال می شوند. شدت حرکت پاندول به همراه فرمول های خاصی که در این زمینه وجود دارد، نشانگر قدرت زمین لرزه است.
قدرت زلزله را با مقیاسی به نام "ریشتر" می شناسیم چون اولین کسی که آن را
شناسایی و عرضه کرد، دانشمندی آمریکایی به نام "چارلز فرانسیس ریشتر" بود
که در 1985 در گذشته است. البته در چین باستان هم دستگاه لرزه نگار وجود
داشت.
مقیاس ریشتر اولین بار توسط چه کسی ایجاد و به کار برده شد؟
سونامی چیست؟ What is Tsunami
امواج کشندی یا آب‌تاز، آبلرزه یا سونامی ( Tsunami) یکی از بلایای طبیعی است. سونامی به لرزش شدید آب دریا گفته می‌شود که در پی زمین‌لرزه‌های زیر دریا پدید می‌آید. آبی که به لرزه درآمده به‌شکل موج‌های عظیم به کرانه‌ها رسیده و ویرانی به بار می‌آورَد. سونامی موقعی شروع می‌شود که حجم عظیمی از آب به سرعت مرتفع می‌شود. این حرکتِ سریع می‌تواند در نتیجهٔ یک زلزلهٔ زیرآبی رخ دهد یا بر اثر لغزیدن صخره، یا یک انفجار آتشفشانی یا هر حادثهٔ دیگری که انرژی زیادی دارد ایجاد شود.
واژه‌شناسی
بسیاری از سونامی‌ها در کرانه‌های ژاپن رخ می‌دهند و از این رو واژه Tsunami مربوط به این پدیده یعنی (سونامی) به انگلیسی و از آن راه به بسیاری زبان‌های دیگر نیز راه یافته است. غریاله واژهٔ فارسی بومی برای این پدیده در استان بوشهر است. و پدیدهٔ غریاله در کرانه‌های خلیج فارس دارای پیشینه است.
سونامی‌ها معمولاً پس از یک زمین‌لرزهٔ بزرگ (با حرکت رو به بالا)، فعالیت آتشفشانی زمین‌لغزه یا برخورد شهابسنگها پدید می‌آیند. پس از سونامی‌ها معمولاً گسلهای بزرگی در بستر دریاها پدید می‌آیند. سرعت موج‌های آبلرزه‌ای گاه به بیش از ۸۰۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد. سونامی سال ۱۷۸۸ لیسبون (پرتغال) با موج‌هایی به بلندی حدود ۱۸ متر به شهر هجوم برد و ساکنان آن شهر را در کام خود فروبرد. یکی از بزرگترین سونامی‌ها که در دسامبر سال ۲۰۰۴ میلادی در نزدیکی سوماترای اندونزی روی داد باعث ویرانی عظیم و کشته شدن پیرامون ۱۰۰٫۰۰۰ تن در جنوب آسیا شد.
در کتابهای تاریخ آمده که بندر بزرگ و پهناور سیراف در جنوب ایران تا سدهٔ چهارم هجری و عصر دیلمیان بندری آباد و پررونق بوده و ناگهان بر اثر زمین‌لرزه‌ای، قسمت بزرگی از شهر به زیر آب رفته که آثار آن هنوز هم مورد توجه باستان‌شناسان ایرانی و خارجی است. آیا غریاله سیراف را ویران کرد و به زیر آب برد پاسخ این سؤال را باید در پژوهش‌های آینده یافت.
A tsunami lit. 'harbour wave' pronounced [tsɯnami]) is a series of waves in a water body caused by the displacement of a large volume of water, generally in an ocean or a large lake. Earthquakes, volcanic eruptions and other underwater explosions (including detonations, landslides, glacier calvings, meteorite impacts and other disturbances) above or below water all have the potential to generate a tsunami. Unlike normal ocean waves, which are generated by wind, or tides, which are generated by the gravitational pull of the Moon and the Sun, a tsunami is generated by the displacement of water.
Tsunami waves do not resemble normal undersea currents or sea waves because their wavelength is far longer. Rather than appearing as a breaking wave, a tsunami may instead initially resemble a rapidly rising tide. For this reason, it is often referred to as a tidal wave, although this usage is not favoured by the scientific community because it might give the false impression of a causal relationship between tides and tsunamis. Tsunamis generally consist of a series of waves, with periods ranging from minutes to hours, arriving in a so-called "wave train". Wave heights of tens of metres can be generated by large events. Although the impact of tsunamis is limited to coastal areas, their destructive power can be enormous, and they can affect entire ocean basins. The 2004 Indian Ocean tsunami was among the deadliest natural disasters in human history, with at least 230,000 people killed or missing in 14 countries bordering the Indian Ocean.
مروری بر بزرگترین و مرگبارترین زلزله‌های ۱۱۰ سال اخیر ایران
A review of the largest and deadliest earthquakes in Iran in the last 110 years
عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی گفت: طبق بررسی‌های آماری بزرگترین و مرگبارترین زلزله‌های ۱۱۰ سال اخیر ایران در مجموع ۱۴۸ هزار و ۴۷۱ کشته به جا گذاشته‌اند.
به گزارش ایسنا، حسین مهرجردی در ششمین میزگرد "زمین‌شناسی زلزله"، نخستین زلزله بزرگ و مرگبار یکصد و ده سال اخیر کشور را زلزله ۷.۴ ریشتری ۳ بهمن ۱۲۸۷ عنوان کرد و گفت: این زلزله در سیلاخور-جنوب شرق بروجرد در استان لرستان به وقوع پیوست و ۸۰۰۰ کشته بر جای گذاشت.
سپس به یکی از دیگر زلزله‌های پرتلفات کشور در ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ اشاره کرد و توضیح داد: این زلزله ۷.۲ ریشتری که در بویین زهرا، در استان قزوین اتفاق افتاد، موجب کشته شدن ۱۲ هزار و ۲۵۵ نفر شد.
وی تصریح کرد: عامل این زلزله گسل "ایپک" با طول تقریبی ۸۵ کیلومتر و راستای تقریباً غربی-شرقی و ساز و کار فشاری بوده که در حدود ۱۰ کیلومتری جنوب بویین زهرا قرار دارد.
عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه روزنامه‌های سال ۱۳۵۷ از زلزله طبس به عنوان بزرگترین زلزله تاریخ ایران یاد کرده‌اند، تلفات این زلزله را ۱۹ هزار و ۶۰۰ نفر عنوان کرد و افزود: گسل عامل این زلزله به طول حدود ۸۵ کیلومتر، در عمق حدود ۱۰ کیلومتری سطح زمین واقع شده و از حدود ۱۰ کیلومتری شهر طبس نیز عبور می‌کند.
مهرجردی، وقوع زمین‌لرزه‌ای با بزرگی ۶.۴ ریشتر در ۷۰ کیلومتری غرب دشت بیاض و ویران شدن شهر فردوس در تاریخ ۱۰ شهریور ۱۳۴۷ را متأثر از زلزله ۷.۱ ریشتری ۲۱ ساعت قبل آن در دشت بیاض در استان خراسان دانست و اضافه کرد: این دو زلزله پیاپی نمونه‌ای از چکانش یا شلیک جنبش در یک گسل (فردوس) در اثر گسلش منجر به زمین‌لرزه‌ای در گسل نزدیک آن است که به فاصله چند ساعت رخ داد.
مهرجردی با تأکید بر اینکه پرتلفات‌ترین زلزله ۱۱۰ سال اخیر کشور، زلزله ۶.۶ ریشتری ۵ دی سال ۱۳۸۲ بم، با حدود ۴۰ هزار کشته بوده است، به مقایسه این زمین‌لرزه با زلزله ۷.۸ ریشتری سراوان پرداخت و گفت: آنچه در مورد زلزله سراوان شایان توجه است، دوری کانون زمین‌لرزه از مناطق مسکونی و خالی از سکنه بودن محل وقوع آن (نزدیک مرز ایران و پاکستان) است.
مهرجردی از جمله دلایل پرتلفات بودن زلزله بم را عمق کانونی کم (۱۳.۲ کیلومتر)، نزدیکی کانون زمین‌لرزه به مناطق مسکونی، تراکم جمعیتی زیاد، بافت قدیمی و غیرمقاوم ساختمان‌ها، زمان وقوع زلزله (زمانی که اکثر مردم خواب بوده‌اند) و جنس زمین (بیشتر آبرفتی با ذرات منفصل) برشمرد و افزود: این در حالی است که زلزله ۷.۸ ریشتری سراوان با عمق کانونی حدود ۸۰ کیلومتر که در روز اتفاق افتاد، تنها ۴۱ کشته (۴۰ نفر در پاکستان و ۱ نفر در ایران) به جای گذاشت.
وی تصریح کرد: بر طبق محاسبه، انرژی آزاد شده بر اثر رخ دادن زلزله بم معادل انرژی آزاد شده ناشی از انفجار حدود ۵۰ هزار تن ماده منفجره T.N.T است. این در حالی است که در زلزله سراوان انرژی‌ای معادل انفجار ۳ میلیون تن ماده منفجره T.N.T آزاد شده است.
عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی در خصوص زمان وقوع زلزله‌های بزرگ ۱۱۰ سال اخیر ایران، با بیان اینکه تاکنون هیچ قاعده خاصی در این رابطه پیدا نشده است، توضیح داد: از مجموع ۳۲ مورد زلزله با بزرگی بیش از ۶ ریشتر در مدت ۱۱۰ سال اخیر، ۱۷ مورد آن در روز (۵۳ درصد) و ۱۵ مورد در شب (۴۷ درصد) رخ داده است. این در حالی است که با بررسی مقایسه‌ای میزان تلفات بزرگترین زلزله‌های بزرگ ۱۱۰ سال اخیر، این نتیجه به دست می‌آید که ۸۵ درصد کشته‌ها مربوط به زلزله‌های شب و ۱۵ درصد مربوط به زلزله‌های روز بوده است.
مهرجردی همچنین به وقوع بزرگترین زلزله ثبت‌شده در تاریخ (زمین‌لرزه ۹.۵ ریشتری شیلی در می ۱۹۶۰) در روز اشاره کرد و گفت: مسلماً اگر این زلزله یا بزرگترین زلزله تاریخ ژاپن (۹.۱ ریشتری سال ۲۰۱۱) در شب اتفاق می‌افتاد، تلفات بسیار بیشتری را بر جای می‌گذاشت. این نیز بیان‌گر این است که تاکنون بین روزهای سال و ساعت وقوع زمین‌لرزه هیچ الگو و ارتباطی کشف نشده است.
وی تاریخ احداث اولین ایستگاه لرزه‌نگاری در کشور را سال ۱۳۳۷ هجری شمسی بیان کرد و افزود: این ایستگاه در تهران و به منظور ثبت و تعیین محل زمین‌لرزه‌ها راه‌اندازی شد. طبق اعلام مرکز لرزه‌نگاری کشوری وابسته به مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در حال حاضر ۱۰۸ ایستگاه لرزه‌نگاری رقمی در قالب ۲۰ شبکه لرزه‌نگاری محلی، چهار پایگاه لرزه‌نگاری تک‌ایستگاهی و یک ایستگاه درون‌چاهی در کشور فعال است.
عضو هیأت علمی جهاددانشگاهی با بیان اینکه در بازه زمانی دی ماه ۱۳۸۷ تا دی ماه ۱۳۹۶ (مدت ۱۰۸ ماه معادل ۹سال) تعداد ۹۶ هزار و ۵۱۴ زمین‌لرزه توسط مرکز لرزه‌نگاری کشوری گزارش شده است، تعداد زمین‌لرزه‌های با بزرگی بیش از ۴ ریشتر را ۱۶۱۱ مورد عنوان کرد و افزود: بر اساس این آمار تعداد متوسط زمین‌لرزه در هر ماه حدود ۸۹۴ مورد و زلزله‌های بیش از ۴ ریشتر نیز حدود ۱۵ مورد در هر ماه محاسبه شده است. این در حالی است که با توجه به موقعیت زمین‌شناسی ایران، به طور میانگین در هر سال دو زلزله بین ۶ تا ۶.۹ ریشتر و در هر ۱۰ سال دو زلزله بالای ۷ ریشتر قابل انتظار است.
وی خاطرنشان کرد: ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی به لحاظ وقوع زلزله‌های بالای ۷ ریشتر در بین کشورهای جهان رتبه پنجم را به خود اختصاص داده است؛ به عبارتی در این سال ۸ زلزله بالای ۷ ریشتر در جهان رخ داده که مکزیک با زلزله ۸.۱ ریشتری ۸ سپتامبر در جایگاه نخست و ایران با زلزله ۷.۳ ریشتری ۲۱ آبان ۹۶ (۱۲ نوامبر) ازگله - سرپل‌ذهاب در رتبه پنجم قرار دارد.
مهرجردی کم‌خطرترین مناطق ایران به لحاظ لرزه‌خیزی را مناطق کویری و زون سنندج-سیرجان برشمرد.
مهرجردی در پایان به برخی نکات مورد توجه در طرح‌های عمرانی پرداخت و گفت: از جمله این نکات می‌توان به بررسی‌های زمین‌شناسی منطقه (بررسی نوع موادی که ساختمان روی آن قرار دارد؛ مثلاً رسوبات نرم و ناپیوسته یا سنگ‌های سخت)، بررسی‌های زمین‌ساختی (مطالعه و بررسی دقیق عوامل لرزه‌خیزی منطقه و شناخت گسل‌ها و ارزیابی فعالیت آن‌ها؛ طول، شیب و امتداد گسل، نوع گسل، سازوکار گسل)، بررسی‌های لرزه‌خیزی (تعیین زلزله با بیش‌ترین احتمال؛ بزرگترین زلزله طرح، شدت، بزرگی و مدت ارتعاشات)، اطلاع از اثرات تخریبی امواج زمین‌لرزه بر روی سازه، استفاده از مصالح مرغوب و استاندارد، نقشه مناسب، اجرا و نظارت و نهایتاً پرهیز از احداث سازه و ساختمان در نزدیکی و روی گسل‌ها در زمین‌های سست و خاک‌های رسی و نخاله‌های ساختمانی، لبه پرتگاه‌ها و زمین‌های با شیب تند و ناپایدار اشاره کرد.
منبع: https://www.isna.ir
